De ontwikkelingstaken die kinderen te doorlopen hebben per leeftijdsfase verschilt. Zo is de wereld van het jonge kind gericht op de ouders, maar de wereld van oudere kinderen richt zich steeds meer op de buitenwereld. Dit maakt ook dat kinderen in verschillende leeftijdsfasen met gescheiden ouders verschillende behoeften hebben. In schema’s, tekst en uitleg, maar ook in emotionele ondersteuning. Zo ook bij scheiden met een puber.
In deze blog neem ik je mee in wat jouw puberkind nodig heeft van jou in en na de scheiding. Zowel als de scheiding plaatsvindt ín die pubertijd, maar ook als de scheiding al langer geleden is: je puberkind kan iets anders van je nodig hebben dan bijvoorbeeld vijf jaar geleden.
In deze blog over scheiden met een puber geef ik allereerst uitleg over de ontwikkeling van tieners. Vervolgens zoom ik in op de effecten van een scheiding op pubers, waarbij ik inga op de risico’s die een scheiding met zich meebrengt voor kinderen van 12 tot 18 jaar.
Hoewel pubers grootbrengen soms al een grote uitdaging op zich is, wil jij vooral weten wat je puber nodig heeft van jou en jullie als ouders als er ook nog een scheiding bij komt kijken. Dit zet ik voor je uiteen. Snel naar de concrete adviezen? Onderaan deze blog zet ik de tips puntsgewijs nog even op een rijtje. Doe er je voordeel mee!
Heb je (ook) een kind in een andere leeftijdsfase? Lees dan naast deze blog over scheiden met een puber ook deze blogs: Scheiden met een baby of dreumes, Scheiden met een peuter of kleuter of Scheiden met schoolgaande kinderen.
De puberteit is een intense en uitdagende periode in het leven van een jongere. Ze zijn op weg naar volwassenheid, waarbij allerlei lichamelijke, emotionele en sociale veranderingen plaatsvinden. Een puber heeft verschillende ontwikkelingstaken te volbrengen om uit te kunnen groeien tot een evenwichtige jongvolwassene.
Het is een periode in het leven van een kind waarbij de rol van de ouders nogal eens onderschat wordt. Hoewel pubers zich losmaken van hun ouders, hebben zij hen nog wel nodig om hen te steunen en een stevig vangnet te bieden.
Een van de meest zichtbare en ingrijpende veranderingen in de puberteit is de lichamelijke ontwikkeling in deze fase. Kinderen tussen de 12 en 18 jaar maken een flinke groeispurt door. Meisjes krijgen borsten, worden ongesteld, ze krijgen – net als jongens lichaamsbeharing en misschien wel puistjes – en jongens krijgen de baard in de keel en gaan meer zweten.
Ook krijgen jongens en meisjes te maken met hormonale veranderingen. Meisjes worden ongesteld en jongens krijgen een eerste zaadlozing. Ze krijgen interesse voor relaties en seksualiteit. Dit heeft ook veel invloed op hun zelfbeeld. Zij moeten leren omgaan met de veranderingen in hun lijf en het effect daarvan op hun zelfvertrouwen en zelfbeeld. Dit kan een flinke uitdaging zijn. Denk maar eens terug aan je eigen pubertijd.
Seksualiteit is een belangrijk aspect van de puberteit en vormt een belangrijke ontwikkelingstaak. Pubers worden zich steeds meer bewust van hun seksuele gevoelens en verlangens, wat kan leiden tot de ontdekking van seksuele voorkeur en identiteit. Dit proces kan gepaard gaan met nieuwsgierigheid, experimenteren en het aangaan van romantische of seksuele relaties.
Het ontdekken van seksualiteit is vaak een proces van zelfverkenning, waarin pubers zich afvragen: wat voel ik? Wat vind ik aantrekkelijk? Het is ook het moment waarop jongeren leren over seksuele gezondheid, grenzen en respect in relaties. Het ontwikkelen van de seksualiteit is leuk, maar vaak ook spannend en het kan onzeker maken.
In deze leeftijdsfase gaan kinderen zich losmaken van hun ouders. Dit kan een pijnlijk proces zijn voor – met name – ouders, maar is daarnaast ook een gezonde ontwikkeling. Pubers willen meer controle over hun eigen leven, eigen keuzes maken en zijn op zoek naar hun eigen ik: hun eigen identiteit. Vaak wordt dit uiteindelijk gevonden door te experimenteren en uit te proberen. Het is de zoektocht naar: wie ben ik?
Normen en waarden worden heroverwogen, ze denken na over hoe zij zelf in het leven willen staan. Zaken waarvan ze dachten dat het goed of slecht was kunnen gaan wankelen onder invloed van leeftijdsgenoten. Goedbedoelde adviezen van jou als ouder worden veelal in de wind geslagen. De focus is gericht op het netwerk buiten het gezin.
Vriendschappen worden steeds belangrijker tijdens de puberteit. Ze beginnen meer tijd door te brengen met vrienden dan met hun familie en zijn vaak gevoelig voor groepsdruk en hechten veel waarde aan sociale acceptatie. Ze willen er graag bij horen. Het leren omgaan met verschillende soorten vriendschappen, het begrijpen van emoties en het ontwikkelen van sociale vaardigheden zijn belangrijke taken in deze periode.
De puberteit is een periode van intensieve emotionele veranderingen. Pubers hebben vaak te maken met stemmingswisselingen, stress, onzekerheid en conflicten met ouders en vrienden. Het door ontwikkelen van de emotieregulatie is dan ook een belangrijke taak voor pubers. Het leren omgaan met stress, frustratie, tegenslag, afwijzing en je kunnen herpakken is belangrijk voor hun ontwikkeling.
De cognitieve ontwikkeling van pubers is ook in volle gang. In deze leeftijdsfase is het nieuw dat ze leren gevolgen van acties te overzien op de langere termijn. Het toekomstperspectief wordt belangrijker en ze gaan serieuzer nadenken over ‘wat ze willen worden als ze later groot zijn’. Ze gaan hier dan ook meer en bewuster over nadenken.
Hoewel pubers dingen beter kunnen overzien en inschatten is het goed om je te realiseren dat hun prefrontale cortex – ook wel mensenbrein genoemd – pas uitontwikkeld is op hun 24e. Dit betekent dat zij nog erg ‘zwart-wit’ kunnen denken en het brengt nog uitdagingen mee op het gebied van emotieregulatie.
Tijdens de puberteit groeit het besef van verantwoordelijkheid. Pubers gaan steeds meer begrijpen hoe hun keuzes invloed hebben op zichzelf en anderen. Het nemen van verantwoordelijkheid voor hun gedrag en het leren van de gevolgen daarvan is een belangrijke taak in deze periode.
Het leren omgaan met vrijheid en de verantwoordelijkheid die daarbij komt kijken, kan soms verkeerd uitpakken. Dit is een proces van vallen en opstaan. Zo leren kinderen. Dit geldt ook gewoon nog voor pubers.
In de pubertijd krijgen kinderen al te maken met het intenser beleven van emoties. Een scheiding doet hier nog een schepje bovenop. Zo kan het de onzekerheid van je puber vergroten, maar ook boosheid en eventuele schaamte. Het reguleren van deze emoties is een uitdaging. Pubers kunnen hierdoor meer gesloten worden en niet willen praten of er kan sprake zijn van woede-uitbarstingen en andere emotionele buien. Zie dit als een gevolg van het niet kunnen reguleren van alle heftige emoties die ze ervaren.
In deze fase was je puber al bezig om zich meer los te maken van het gezin en de grootste focus lag al op het netwerk buiten het gezin. Door de scheiding kan je puber zich nog sneller willen losmaken van het gezin en jullie als ouders. Ze zoeken steun en afleiding binnen hun sociale netwerk, zodat ze gericht kunnen blijven op de eigen leefwereld en niet op de problemen van hun ouders. In het licht van de ontwikkelingstaken van een puber is dit niet vreemd.
De combinatie van ‘het beter kunnen inleven in anderen’ en het ‘zwart-wit denken’ kunnen ervoor zorgen dat pubers sneller partij kiezen voor een ouder. Het risico hierbij is dat het kind de schuld van de scheiding legt bij de ouder die het scheidingsbesluit heeft genomen. Dit kan gepaard gaan met het verlies van ontzag en respect voor (één van) de ouders. Dit kan de boel flink op scherp zetten.
Doordat je kind zelf volop aan het ontwikkelen is op het gebied van seksualiteit en relaties kan het voor een puber ontzettend ingewikkeld zijn als ouders nieuwe partners krijgen. Kinderen kunnen zich hiertegen gaan verzetten en afzetten en willen mogelijk niets weten van deze nieuwe volwassene binnen het gezin.
Doordat een puber met name gefocust is op zichzelf en zijn of haar eigen leefwereld, kan het contact met je kind rondom de scheiding afnemen. Mogelijk trekt je puber zich terug en is hij of zij veel weg van huis. Vaak word je als ouder zo overspoeld door alle emoties en regelzaken, waardoor je ook minder ruimte hebt om je in te leven in de belevingswereld van je puber. De combinatie van deze factoren kan al snel zorgen voor minder zicht op de belevingswereld van je puber na de scheiding.
Pubers zijn al vrij goed in staat om zich in te leven in anderen. Zo ook in hun ouders. Zij zien het verdriet en de spanning bij hun ouders en realiseren zich dat er veel geregeld moet worden op juridisch en financieel gebied. Ze kunnen aanvoelen dat hun ouders hier geen ‘lastige puber’ bij kunnen gebruiken.
Een risico hierbij is dat je puber zich gaat aanpassen om niet tot last te zijn. Hoewel het afzetten tegen je ouders erbij hoort in deze fase kan je kind ervoor kiezen om ‘minder puber’ te zijn, zodat hij of zij niet tot last is. Hiermee komt je kind minder toe aan de eigen ontwikkelingstaken, doordat je kind hiermee gaat zorgen voor jou of de andere ouder.
Net als bij schoolgaande kinderen kunnen de schoolprestaties op de middelbare school afnemen. Dit komt doordat de spanningen en veranderingen die de scheiding met zich meebrengt de concentratie kunnen beïnvloeden en de schoolmotivatie van je puber kan verloren gaan. Je puber kan vluchten voor alle veranderingen en emoties door te experimenteren met alcohol en drugs, maar ook door risicovol gedrag te laten zien.
Een normale ontwikkelingstaak van een puber is het losmaken van de ouders. Dit kan gepaard gaan met ruzies en verzet. Grote veranderingen kunnen leiden tot veel weerstand, woede en strijd. Zo dus ook bij alle veranderingen die bij een scheiding komen kijken. Het is belangrijk voor ouders om dit gedrag niet enkel en alleen toe te schrijven aan de scheiding, maar ook tegen het licht van de normale ontwikkeling van een puber.
De volgende handvatten zullen je houvast en richting geven hoe je je puber goed kunt begeleiden rondom de scheiding. Hiermee bevorder je dat zij uit kunnen groeien tot zelfbewuste, verantwoordelijke jongvolwassenen. Je diepste wens.
Ga in gesprek met je puber over de scheiding waarbij je uitleg geeft over de complexiteit van relaties. Spreek hierbij niet over schuld en onschuld. Daar heeft je kind geen baat bij, ook al kun je het zelf wel zo voelen. Mogelijk zal je kind veel vragen hebben. Beantwoord wat je kan en waarvan je denkt dat het passend is voor de leeftijd van je kind. Geef ook erkenning aan je puberkind over de gevolgen van de scheiding voor hem of haar.
Let er op dat je geen volwassen zaken met je kind bespreekt. Nu kan je puberkind al vrij volwassen overkomen, maar vergeet niet dat je kind in de context van de scheiding altijd het kind is. Het is dan ook niet passend om op vriendschappelijke wijze zaken met je kind te bespreken over de scheiding of de andere ouder. Door stevig in je ouderrol te blijven naar je kind, zorg je ervoor dat je kind kind mag zijn. Hier hoort begrenzing bij.
Meer lezen over praten met je kinderen over de scheiding? Lees ook deze 9 tips.
Het is heel makkelijk om het ‘lastige gedrag’ van je kind toe te wijzen aan de scheiding, maar dit gebeurt met regelmaat ook ten onrechte. Mogelijk hoort het simpelweg bij de pubertijd zoals je kind dit doorloopt. Zoals al het afzetten tegen een ouder.
Door dingen aan de scheiding te wijten kan er al snel geproblematiseerd worden, waardoor je kunt gaan twijfelen aan de zorgregeling bijvoorbeeld. Probeer goed naar je kind te kijken en haal zaken niet te snel door elkaar. Dit kan namelijk veel onrust geven en strijd in de hand werken.
Soms zijn ouders van pubers geneigd om te denken: ‘Hij trekt zijn eigen plan wel’. Tegen het licht van een scheiding moet je er rekening mee houden dat je puber zeker nog steun, sensitiviteit en een stevig vangnet nodig heeft. Toon er begrip voor dat je kind zich met name richt op zijn of haar eigen leefwereld, maar wees beschikbaar wanneer je kind aangeeft dit nodig te hebben.
Het gesprek over de scheiding mag een doorlopend gesprek zijn. Hoe lastig of pijnlijk het ook is, erover praten kan opluchten en je kunt je kind helpen emoties te reguleren. Respecteer het echter ook als je puberkind aangeeft het er niet over te willen hebben. Hierbij kun je wel altijd aangeven dat je er later op terugkomt, omdat je het belangrijk vindt om te weten wat er leeft in je kind.
Wanneer je kind moeite heeft met een nieuwe partner is het goed hierover in gesprek te gaan, maar respecteer ook de gevoelens van je puber. Wanneer je puber niet veel wil weten van een nieuwe partner doe je er goed aan dit contact niet te forceren. Wel is het goed om bespreekbaar te maken dat dit de nieuwe realiteit is voor (één van) de ouders.
Hoewel je kind zich vooral richt op activiteiten buitenshuis, is het fijn om af en toe ook nog iets samen te ondernemen. Dit versterkt de ouder-kind relatie. Verdiep je in de interesses van je kind en sluit hierbij aan. Ga je naar een concert, festival, film of ga je samen de stad in of voetballen?
Als ex-partners ga je uit elkaar, maar het ouderschap blijft. De andere ouder blijft altijd de vader of moeder van je kind. Hij of zij bestaat voor 50% uit jou en voor 50% uit de andere ouder. Wanneer jij de andere ouder afvalt, val je onbewust ook een deel van je kind af.
Hoewel je kind geneigd kan zijn partij te kiezen – passend bij het zwart-wit denken wat pubers nogal eens kunnen doen – is het belangrijk dat jij de andere ouder in positie houdt als ouder. Je kind mag zich uitlaten over de andere ouder, maar wel in respectvolle bewoordingen. Dit betekent dat boosheid er wel mag zijn, maar dat je vooral kijkt hoe je kind hier op een goede manier mee om kan gaan.
Benadruk altijd naar je puberkind dat hij of zij niet hoeft te kiezen tussen jullie als ouders. Hierbij is belangrijk dat je stimuleert dat je kind in contact is met jullie beiden. Dit heeft een positieve uitwerking op het zelfbeeld in de ontwikkeling van de eigen identiteit. Je kind krijgt hierdoor de ruimte om zich te identificeren met jullie beiden.
Als ouder kun je erg te doen hebben met je puber. Puber zijn an sich is al pittig genoeg en dan komt er ook nog eens een scheiding bij. Je kunt de neiging hebben om dit goed te willen maken voor je puber of op te willen lossen. Het beladen met cadeaus of je kind op andere manieren erg te verwennen lost echter niets op. Wat je kind nodig heeft is je tijd en oprechte aandacht.
Net als bij jongere kinderen hebben ook pubers baat bij grenzen en regels. Dit zorgt ervoor dat ze weten waar ze aan toe zijn en wat er van hen verwacht wordt. Dit biedt een veilig kader aan je puber. Het is bovendien fijn voor je kind om te weten waar hij of zij aan toe is. Geef dan ook geen dubbelzinnige uitleg over zaken, maar wees duidelijk. Laat je kind weten wat er hetzelfde blijft en wat er verandert.
Naarmate je kind ouder wordt zullen er voorkeuren zijn over waar en wanneer hij bij wie wil zijn. Deze keuzes kunnen sterk beïnvloed worden door de sociale omgeving van je kind. Zo kan je kind het liefst veel tijd willen doorbrengen in de buurt van school en vrienden. Probeer hier begrip voor te hebben, maar stimuleer hierbij wel altijd het contact met de andere ouder.
Realiseer je ook dat de ouder-kind relatie met je kind niet afhangt van de hoeveelheid tijd die je met je kind doorbrengt. De kwaliteit van die tijd is veel belangrijker dan kwantiteit. Ik weet dat dit lastig kan zijn, maar op de langere termijn kan het positieve effecten hebben op de relatie met je kind als je begrip op kunt brengen voor zijn of haar wensen hierin.
Leef voor dat je voor jezelf zorgen – juist nu – belangrijk is om overeind en evenwichtig te blijven. Hoe rustiger jij bent, hoe beter jij je kind kunt opvangen als het nodig is of met tegendraadse of boze pubergevoelens om kunt gaan. Dit is soms al een uitdaging zonder een scheiding, dus laat staan wanneer de pubertijd én een scheiding speelt. Wees dus lief voor jezelf.
Zoek hulp die bij je past als je voelt dat het nodig is. Ben je benieuwd naar de begeleiding die ik bied met Vitaal na Scheiding? Klik dan hier.
Nog even op een rij wat je als ouder concreet kunt doen voor je puber in en na een scheiding:
Mogelijk kunnen al deze tips je overspoelen. Het is veel, maar wees mild voor jezelf. Je hoeft niet alles perfect te doen. Ook jij mag je weg hierin vinden. Geef jezelf dan ook de tijd. Lukt het je niet je weg hierin te vinden? Zoek dan een vorm van begeleiding die bij je past.
Geraadpleegde bronnen: Nederlands Jeugdinstituut en IMH Nederland.
In het Online Programma komen alle thema’s samen die er toe doen voor het proces na je scheiding. Van het scheidingsbesluit, jouw ouderschap en vriendschappen na scheiding tot weer gaan daten.
Scheidingstherapeut en oprichter van Vitaal na Scheiding. Ik zet al mijn opgedane kennis en kunde vanuit mijn jarenlange werkervaring met gescheiden ouders in om jou verder te helpen. Ik heb al honderden ouders mogen begeleiden bij dit proces.
Laagdrempelig aan de slag met je persoonlijke proces? Download voor slechts €27,- het 107 pagina tellende werkboek van Vitaal na Scheiding.
Meten is weten. Ze de eerste stap en vraag de gratis Pijlermeting aan. Zodat jij ziet waar jij op dit moment staat in je proces na de scheiding.
Om de beste ervaringen te bieden, gebruiken wij technologieën zoals cookies om informatie over je apparaat op te slaan en/of te raadplegen. Door in te stemmen met deze technologieën kunnen wij gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site verwerken. Als je geen toestemming geeft of jouw toestemming intrekt, kan dit een nadelige invloed hebben op bepaalde functies en mogelijkheden.
Meet waar jij staat in je proces na je scheiding met deze gratis Pijlermeting.
Ik schrijf me hierbij automatisch in voor de mailinglijst, waarvoor ik mij altijd weer kan afmelden.
Meet waar jij staat in je proces na je scheiding met deze gratis Pijlermeting.
Ik schrijf me hierbij automatisch in voor de mailinglijst, waarvoor ik mij altijd weer kan afmelden.