De ontwikkelingstaken die kinderen te doorlopen hebben per leeftijdsfase verschilt. Zo is de wereld van het jonge kind gericht op de ouders, maar de wereld van oudere kinderen richt zich steeds meer op de buitenwereld. Dit maakt ook dat kinderen in verschillende leeftijdsfasen met gescheiden ouders verschillende behoeften hebben. In schema’s, tekst en uitleg, maar ook in emotionele ondersteuning na de scheiding.
In deze blog over scheiden met een baby of een dreumes geef ik allereerst uitleg over de ontwikkeling van baby’s en dreumesen en het concept ‘veilige hechting’. Deze hechting is namelijk ontzettend belangrijk in de eerste jaren van een kinderleven. Vervolgens zoom ik in op de effecten van een scheiding op een baby en dreumes, waarbij ik inga op de risico’s die een scheiding met zich meebrengt voor het zeer jonge kind.
Uiteindelijk geef ik aan wat je baby of dreumes nodig heeft van jou en de andere ouder – om veilig te kunnen hechten, maar ook hoe je ervoor kunt zorgen dat je kleintje gezond kan ontwikkelen, ondanks de scheiding. Geen tijd of puf om de hele blog te lezen? Scroll naar beneden: aan het einde heb ik alles wat je concreet kunt doen voor je baby of dreumes in en na de scheiding nog even op een rij gezet.
Heb je (ook) een kind in een andere leeftijdsfase? Lees dan naast deze blog over scheiden met een baby of dreumes ook deze blogs: Scheiden met een peuter of kleuter of Scheiden met Schoolgaande kinderen.
In de eerste twee jaar van een kinderleven ontwikkelt een kind zich enorm. Ga maar na: een pasgeboren baby kan zijn hoofd nog niet optillen, drinkt enkel melk en ze hebben nauwelijks mogelijkheden om zich te uiten. Terwijl het tweejarige kind kan lopen, eten, kletsen, spelen en aan kan geven wat hij wel en niet wil. Om dit te bereiken hebben kinderen hun ouders nodig die hen de weg wijzen, verzorgen en aandacht geven. Zo komen kinderen tot bloei.
De relatie die je met je baby of dreumes opbouwt, is essentieel om je kind een gevoel van veiligheid en vertrouwen te laten ervaren in jou als ouder. Het zal de basis leggen voor de manier waarop je kind relaties aangaat met anderen in de jongere levensjaren, maar ook als hij later groot is. Zie het als een blauwdruk.
Deze eerste levensjaren is de aanwezigheid van een betrokken ouder dan ook ontzettend belangrijk voor een gezonde en veilige hechting van een kind. ‘Hechting’ is de band tussen een kind en zijn ouder of verzorger. Kinderen die veilig gehecht zijn ontwikkelen basisvertrouwen, basisveiligheid en zoeken de nabijheid van personen aan wie ze gehecht zijn. Wat wordt hiermee bedoeld in de ontwikkelingspsychologie? Kinderen voelen zich vrij om de wereld te ontdekken, ze ervaren de wereld als een fijne, veilige plek én het kind heeft vertrouwen dat hij wordt opgevangen als hij valt – zowel letterlijk als figuurlijk.
Een veilige hechting levert kinderen verschillende dingen op: zelfvertrouwen, het kunnen tonen en reguleren van emoties, veerkracht, verbanden kunnen leggen tussen acties en reacties van mensen en een veilige hechting legt een basis voor het aan kunnen gaan van toekomstige relaties. Het stelt een kind in staat om gezond te ontwikkelen.
Kinderen van 0 tot 2 jaar zijn extra kwetsbaar in een scheiding. Ze hebben nog geen taal tot hun beschikking, maar zijn wel erg gevoelig voor stress en sfeer. Soms denken ouders: ‘Hij is nog zo klein, dat krijgt hij allemaal niet mee’. Dit klopt niet. Zelfs deze zeer jonge kinderen krijgen de spanningen mee. Zij kunnen dit uiten door bijvoorbeeld meer te huilen en onrustiger te slapen. Ook kan een scheiding effect hebben op de spijsvertering van je baby of dreumes, de groei en zijn stemming.
De eerste levensjaren zijn ontzettend belangrijk voor het tot stand brengen van die al eerder genoemde veilige gehechtheid. Een scheiding kan deze hechting onder druk zetten. Het kind mist een tweede verzorgende ouder in huis en krijgt niet de mogelijkheid om beide ouders in gelijke mate als ouder te beleven. Hij moet (vrijwel) altijd één van de ouders missen.
Ook kan in de fase rondom de scheiding een ouder minder emotioneel beschikbaar zijn voor het kind, doordat je als ouder zelf wordt overspoeld door emoties. En met moeite alle ballen in de lucht kan houden. Het kan dan moeilijker zijn om je in te leven in de behoeften van je baby of dreumes. Het is immers allemaal al zó veel.
Wisselmomenten van de ene naar de andere ouder kunnen heel stressvol zijn voor het kindje. Hij kan spanningen tussen jullie als ouders meekrijgen. De ene ouder moet afscheid nemen van het jonge kind en de andere ouder is dolblij om hem weer te zien. Daarbij kunnen er natuurlijk spanningen zijn tussen jullie als ex-partners, waarbij er soms net te veel besproken wordt tijdens zo’n wisselmoment, waardoor de spanning al snel weer oploopt.
Daarnaast kan een kind in deze jonge leeftijd niet overzien hoe lang hij de andere ouder moet missen. Deze kindjes hebben nog geen zogeheten ‘objectpermanentie’: ze weten nog niet dat iets wat ze niet zien, er wel is. Dus als ze mama niet zien bij papa, weten ze niet dat ze de volgende dag mama weer zien. Dit kan heel beangstigend zijn.
De volgende negen handvatten geven jou richting en houvast in de storm die raast in jouw leven en dat van je kleintje.
Een zeer jong kind kan goed opgroeien in twee huizen. Hoewel het heel moeilijk kan zijn voor ouders om een baby of dreumes een deel van de tijd te moeten missen, is het voor een kind goed als het met beide ouders een goede band kan opbouwen. Dit heeft een positief effect op de ontwikkeling van je kindje.
Om een kind veilig te laten hechten zijn een drietal zaken van belang: sensitiviteit, continuïteit en mentaliseren.
Met sensitiviteit wordt bedoeld dat een ouder open staat om de behoeften van het kind te signaleren en daar passend op reageert. Je reageert op je baby of dreumes als het contact zoekt, praat met hem als je zijn luiertje verschoont, legt uit wat je aan het doen bent en je speelt met je kindje. Je benadert je kind op een positieve, warme manier.
Continuïteit gaat erover dat er een kleine kring aan personen is die voor een kindje zorgt. Deze moet niet al te groot zijn. Kinderen kunnen zich aan een beperkt aantal verzorgers hechten. Denk bijvoorbeeld aan twee ouders, een opa en oma en een oppas. Het is fijn als hier niet veel wisselingen in zijn.
Het is belangrijk dat baby’s en dreumesen volwassenen om zich heen hebben die inlevingsvermogen tonen naar hen. We noemen dit ook wel ‘mentaliseren’. Dit betekent dat degenen die voor het kindje zorgen, gevoelens en gedachten zien, herkennen en erkennen. Zo hoort een ouder een kindje huilen en ziet hem op zijn knuistje zuigen. Een ouder reageert dan passend door te zeggen:
“Je bent op je knuistje aan het zuigen en je huilt. Volgens mij wil je mij vertellen dat je honger hebt. We zoeken een plekje om even rustig te gaan zitten en dan geef ik jou lekker te drinken.”
Ondertitelen betekent dat je woorden geeft aan het gedrag en de emoties van je baby of dreumes. Zonder oordeel en met compassie. Enerzijds help je je kind zichzelf beter te begrijpen en woorden te geven aan gevoelens. Jij leert je kindje beter te begrijpen en je kindje voelt zich begrepen. Dit is heel goed voor jullie relatie en band. Anderzijds vertraag je hierdoor zelf ook en helpt het je om je eigen emoties te reguleren in het moment. En dat is in deze fase van je leven een mooie bijvangst.
“Ik zie dat je het lastig hebt. Je bent heel erg aan het huilen. Het is lastig om de wisseling te maken van het ene huis naar het andere huis.”
Je baby is nooit te jong om te starten met ondertitelen. Het kan wat ongemakkelijk voelen als je hier mee start, maar het went heel snel.
Wanneer er sprake is van een scheiding met een baby of dreumes, is het soms moeilijk om aan een veilige hechting met je kindje te werken, gezien de spanningen die dit met zich meebrengt. Het is daarom belangrijk dat je goed voor jezelf zorgt en de juiste voorwaarden schept om een stabiele, nieuwe gezinssituatie te kunnen vormen. Scheiden en een baby is een hele pittige combinatie. Er speelt zoveel. Je hebt je handen vol aan de scheiding – regelzaken en je persoonlijke verwerkingsproces – en anderzijds ben je een jonge ouder die de weg nog moet vinden in het gloednieuwe ouderschap.
Het gaat om fysieke zelfzorg, maar ook om emotionele zelfzorg. Hoe rustiger jij bent en hoe beter jij je emoties kunt reguleren, hoe rustiger het is voor je kindje. Zoek desnoods hulp om hier je weg in te vinden. Dit kan zijn bij een opvoedsteunpunt van het Centrum voor Jeugd en Gezin, via de huisarts of bij een scheidingscoach of scheidingstherapeut.
Voor zulke jonge kinderen is het niet goed om één van de ouders – hechtingsfiguren – voor een langere tijd te moeten missen. Zo is een ‘week op week af regeling’ niet passend voor baby’s en dreumesen. Het is voor deze kleine kinderen beter een ouder korter en vaker te zien, dan een lange tijd achter elkaar met minder wissels.
Daarnaast is het belangrijk dat er een duidelijke dag- en nachtstructuur is voor de kleine. Het kind heeft behoefte aan regelmaat en voorspelbaarheid. Vaste ritmes en rituelen die beide ouders hanteren zijn erg helpend. Denk hierbij ook aan een vast slaapritueel met ‘een boekje lezen – flesjes geven – knuffelen – wegleggen met een vast knuffeltje’. Doordat er sprake is van wisselingen tussen de ouders is dit voor het kind nóg belangrijker dan wanneer een kindje in een intact gezin opgroeit.
Een warme overdracht van de verzorging is belangrijk. Dit betekent dat je er nog even bij blijft als je je kindje overdraagt aan de andere ouder. Een kindje kan dan voelen en zien: ‘het is ok’, doordat je hem weer even laat wennen aan de verandering. Je kan hem ondersteunen bij het maken van de overgang. Dit zit hem ook in steunende woorden en de intonatie van je stem. Bij wisselingen tussen jullie als ouders is het fijn als jullie ongeveer hetzelfde met jullie kind omgaan. Je kind hoeft dan minder te schakelen.
Jullie kindje kan zelf nog niet aangeven wat het nodig heeft, daarom is het belangrijk dat jullie duidelijke afspraken maken met elkaar die jullie beiden nakomen. Houd hierbij in gedachten dat het voor jullie baby of dreumes fijn is als dagen en weken er enigszins hetzelfde uitzien. Dit geeft houvast. Kom je hier zelf niet uit? Zoek dan hulp bij een mediator of een hulpverlener die gespecialiseerd is in kinderen en scheiding.
Kinderen krijgen al op hele jonge leeftijd de gevoelens van ouders mee. Wat dat betreft zijn kinderen echt kleine sponsjes. Wees je hier heel erg bewust van. Spreek daarom ook zowel tegen je kindje als tegen andere mensen waar je kindje bij is, niet negatief over de andere ouder. Probeer hier echt een onderscheid in te maken. Wees je daarbij ook bewust van je non-verbale communicatie.
Je kind bestaat voor 50% uit jou en voor 50% uit de andere ouder. Een afwijzing van de andere ouder, kan het kind (onbewust) ervaren als een afwijzing van het kind zelf. Dit is niet goed voor de identiteitsontwikkeling van je kindje. Hoe lastig dit ook kan zijn, dit gaat ook over het maken van keuzes: ‘Ik kies ervoor om mijn kind zich vrij te laten voelen tussen ons beiden en daarom spreek ik niet kwaad over de andere ouder’. Deel deze intentie ook met je omgeving, zodat zij je hierin kunnen steunen.
Realiseer je dat veel jonge ouders hun weg moeten vinden in het jonge ouderschap, in deze nieuwe rol die je vervult in je leven. Velen vragen hier hulp en ondersteuning bij. Op het moment dat er naast deze ontwikkeling óók nog een scheiding speelt, kun je je voorstellen dat je voor een extra complexe taak staat. Geef jezelf hier de erkenning voor die je verdient. Wees ook mild voor jezelf. Je zult het echt niet allemaal perfect doen – zoals geen enkele ouder dat doet. Bovenal ben je mens. Zoek gelijkgestemden. Doe je best en trek aan de bel als dat nodig is. Het is enorm pittig, maar je hoeft het niet alleen te doen.
Nog even op een rij wat je als ouder concreet kunt doen voor je baby of dreumes in en na een scheiding:
Hopelijk mag ik jou met deze blog een stuk richting geven tijdens deze lastige fase in jouw leven. Heb je opmerkingen of heb je hier misschien nog vragen over? Stuur me gerust een bericht. Ik vind het oprecht leuk om van je te horen!
Geraadpleegde bronnen: Nederlands Jeugdinstituut en IMH Nederland.
In het Online Programma komen alle thema’s samen die er toe doen voor het proces na je scheiding. Van het scheidingsbesluit, jouw ouderschap en vriendschappen na scheiding tot weer gaan daten.
Scheidingstherapeut en oprichter van Vitaal na Scheiding. Ik zet al mijn opgedane kennis en kunde vanuit mijn jarenlange werkervaring met gescheiden ouders in om jou verder te helpen. Ik heb al honderden ouders mogen begeleiden bij dit proces.
Laagdrempelig aan de slag met je persoonlijke proces? Download voor slechts €27,- het 107 pagina tellende werkboek van Vitaal na Scheiding.
Meten is weten. Ze de eerste stap en vraag de gratis Pijlermeting aan. Zodat jij ziet waar jij op dit moment staat in je proces na de scheiding.
Om de beste ervaringen te bieden, gebruiken wij technologieën zoals cookies om informatie over je apparaat op te slaan en/of te raadplegen. Door in te stemmen met deze technologieën kunnen wij gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site verwerken. Als je geen toestemming geeft of jouw toestemming intrekt, kan dit een nadelige invloed hebben op bepaalde functies en mogelijkheden.
Meet waar jij staat in je proces na je scheiding met deze gratis Pijlermeting.
Ik schrijf me hierbij automatisch in voor de mailinglijst, waarvoor ik mij altijd weer kan afmelden.
Meet waar jij staat in je proces na je scheiding met deze gratis Pijlermeting.
Ik schrijf me hierbij automatisch in voor de mailinglijst, waarvoor ik mij altijd weer kan afmelden.